Resimli Adam

Illustrated Man

Bilim Kurguya Sonsuz Saygılar

Yazının başından bir itirafta bulunmak isterim; geçen Haziran ayında hayatını kaybeden Ray Bradbury üzerine yazılmış gecikmeli bir yazı bu.  Salt biyografik bir yazının yeterli olmayacağını düşünürken, Ağustos ayında İthaki Yayınlarından çıkan Resimli Adam kitabi bu sorunu nihayete erdirmiş oldu. Uğursuz Bir Şey Geliyor Bu Yana, Mars Yıllıkları ve Fahrenheit 451 gibi öykü ve romanlarından da tanıdığımız Ray Bradbury, kimilerine göre geleceği öngörebilen, kimilerine göre insan doğasını bilimkurgu ve korku unsurlarını kullanarak yalın bir dille gözler önüne serebilen bir sihirbazdı. Teknolojik gelişmelerin iyiden iyiye ivme kazandığı yirminci yüzyılda doğmuş ve bu gelişmelerin sonucu olan değişime, Amerikan topraklarında tanıklık etmişti. Teknolojinin neredeyse savaşla özdeşleştiği bu yüzyıl, önce Birinci Dünya Savaşı, ardından İkinci Dünya Savaşı, Soğuk Savaş ve bunların yani sıra küresel bir ekonomik kriz ile ilk yarısını geride bırakmıştı. İnsanlığın teknoloji ile imtihanı niteliğindeki bu dönem, önceki yüzyıl bilimkurgu edebiyatına hakim olan keşfedilmemişin heyecan ve yer yer korku uyandıran gizemini, daha gerçekçi bir düzleme taşımıştı kuşkusuz. Artık keşif sadece uzak dünyaların ve canlıların keşfi değil,  endüstrileşme ve teknolojik gelişmelerin yaratıcısı ve de kurbanı rolündeki insanoğlunun değişen iç dünyasının keşfi anlamına da geliyordu. Bradbury’nin hikâye ve romanlarında da okurun sıkça karşılaştığı bu temalar,  toplam on sekiz öyküden oluşan Resimli Adam’da olabildiğine akıcı bir dille ve tam da kitabın adinin ima ettiği gibi resimlerle bir film şeridini anımsatırcasına çıkıyor karşımıza.  

Kitap, sahne perdesi misali sıkı sıkıya ‘iliklenmiş’ gömleğinin ardında neler gizlediğini bilemediğimiz Resimli Adamın kısa hikâyesiyle başlıyor. Bir adam hayal edin; bütün vücudu -popüler kültür sağ olsun- şimdi hepimizin aşina olduğu aynı  bir ‘yakuza’ vücudu misali, tepeden tırnağa dövmeyle kaplı. Bradbury’nin bu dövmelere neden resim demeyi seçtiğini ise çok geçmeden, yüzümüze yayılan bir tebessüm eşliğinde keşfediyoruz. Rouault’un ve Picasso’nun yalın ama bir o kadar da çarpıcı ve gerçekçi renklerine ve El Greco’nun hipnotize edici figürlerine benzetilen resimlerin ay ışığında hayat bulmasıyla hikâye anlatıcısının gözlerinden geleceği seyre dalıyoruz. Çocuklarına her şeyin en iyisini vermek isterken onları insan doğasının önemli parçalarından biri olan aile kavramından yoksun bırakan ebeveynlerin öyküsünü, arka odalardan gelen çığlıklar ve kükremeler eşliğinde izliyoruz. Kitabin içindeki hikâyeler, uzak ama yakin dünyalara taşıyor okuyucuyu. Yeni neslin değişen dünyayı sembolize ettiği Başlama Saati’nde, yeninin eskiyi katledişine; Dünyanın Son Gecesi‘nde insan eliyle gelen ölüm ve yıkımın, sonrasında korkuyu ve endişeyi nasıl da toplumsal birer deneyime dönüştürdüğüne tanıklık ediyoruz. Bizleri Shakespear’in, Poe’nun, Lovecraft’in, Stoker’in ve daha nicelerinin selamladığı Sürgünler’de geçmişten geleceğe karanlık ama sarkastik bir yolculuğa çıkıyoruz. Kendi geleceğinden ya da tabir-i caiz ise kaderinden kaçan hikâye anlatıcısının öyküsü ve akıllarımızda usul usul gezinen pek çok soru eşliğinde kapanıyor perdeler.

İkarus’un düşüşünden, kolonicinin korkularına, geçmiş ve gelecek arasında sıkışıp kalan benliklerden, teknolojinin yok ettiği hayal gücüne kadar neredeyse her detayın bir göndermeye ve sembole dönüştüğü hikâyelerde, değişen dünya ile başkalaşan varoluşsal sorular yer yer nostaljik, yer yer hüzün ile yazılmış birer resme dönüşüyor. Sayfalar arasında gezinirken dünyanın bir kavram olarak dün ve bugün neyi temsil ettiğini; insanlığın ve teknolojinin evrimlerini bir arada sürdürüp sürdüremeyeceklerini sorgulamaktan ise alamıyor insan kendisini.

Bradbury’nin bilimkurguyu böylesine insancıl ve gerçekçi kılabilmesinin nedenlerinden biri olan distopik anlatımı umut ile harmanlayabilme becerisi, kitabin sayfalarında içten bir inatla tekrar tekrar çıkıyor karşımıza. Belki de bu sebeple, zaman zaman çevirinin kitabin orijinal diline ayak uyduramadığını hissettiğimde kırılıyor kalbim. Hikâyeleri okurken Resimli Adamın, insanoğlunun kendisinden uzaklaşma tarihini sembolize ediyor olabileceğini düşünmeden edemiyorum öte yandan. Biçim değiştiren bu yeni dünyaya, yeni gözlerle bakabilmenin önemini, bu yeniliğin içinde iyi ve kötü, doğru ve yanlış tanımlarının da gözden geçirilmesi gerektiğini sosyokritiği hikâyeleştiren üslubu ile gözler önüne seren Bradbury’nin, bilimkurgunun ciddiye alınır bir türe dönüşmesindeki rolünün neden bu denli büyük olduğunu anlamak da kolaylaşıyor.

XOXO The Mag

Ekim 2012

*Fotoğraf: Alan Light